Σε ποιο βαθμό ο εξωπλανήτης Proxima b μοιάζει με τη Γη μας; Θα μπορούσε να υπάρχει κάποια μορφή ζωής εκεί; Οι αστρονόμοι ελπίζουν να βρουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα με το νέο Ευρωπαϊκό Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (Extra Large Telescope, ELT). Μια ερευνητική επιχορήγηση ύψους 18 εκατομμυρίων ευρώ θα επιτρέψει σε μια ολλανδική κοινοπραξία να συνεχίσει να κατασκευάζει όργανα για αυτό το τηλεσκόπιο. «Έχουμε ένα γειτονικό αστέρι που γνωρίζουμε ότι έχει έναν κόσμο γύρω του που μοιάζει με τη Γη μας», λέει ο επικεφαλής ερευνητής Ignas Snellen. «Το να μαθαίνεις περισσότερα για αυτόν τον εξωπλανήτη είναι απίστευτα συναρπαστικό».
Στη μέση της ερήμου της Χιλής, βρίσκεται υπό κατασκευή το Eξαιρετικά Mεγάλο Tτηλεσκόπιο (ELT). Με κάτοπτρο πλάτους (διαμέτρου) 39 μέτρων, θα είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο. «Είναι το τηλεσκόπιο που συλλαμβάνει το φως», λέει ο Snellen. «Όσο μεγαλύτερο είναι το τηλεσκόπιο, τόσο περισσότερο φως συλλαμβάνει και τόσο πιο μακριά μπορείτε να δείτε. Αλλά είναι τα όργανα στο τηλεσκόπιο που καθορίζουν τι είδους επιστήμη μπορείς να κάνεις με αυτό». Με το ELT οι αστρονόμοι μπορούν να μελετήσουν αρκετά αμυδρά αντικείμενα στο διάστημα και να τα δουν με τη μέγιστη δυνατή ευκρίνεια. «Το γειτονικό μας αστέρι έχει έναν πλανήτη που μοιάζει πολύ με τη Γη σε μέγεθος και τροχιά, που ονομάζεται Proxima b. Με τα όργανα που κατασκευάζουμε για το ELT, μπορούμε να μάθουμε ακριβώς ποιες είναι οι ιδιότητες αυτού του κόσμου».
Κατασκευή τριών οργάνων
Ολλανδοί αστρονόμοι συνεργάζονται σε τρία όργανα για το ELT. Η Ολλανδία είναι επι κεφαλής του έργου για το όργανο στο μεσαίο υπέρυθρο (METIS). Με το METIS, μπορούμε να μάθουμε αν το Proxima b έχει ατμόσφαιρα και ποια αέρια υπάρχουν σε αυτήν την ατμόσφαιρα. Θα είναι το πρώτο όργανο που θα χρησιμοποιηθεί για τέτοιου είδους παρατηρήσεις. Για τα άλλα δύο όργανα, θα πρέπει να περιμένουμε λίγο ακόμα. Το MOSAIC είναι ένας φασματογράφος πολλαπλών αντικειμένων. Μπορεί να παρατηρήσει εκατοντάδες αστέρια και γαλαξίες ταυτόχρονα και να δημιουργήσει λεπτομερή φάσματα από αυτά. Το τρίτο όργανο που ονομάζεται EPICS, βρίσκεται πραγματικά ακόμα στα αρχικά στάδια με μελέτες για το όργανο και τις τεχνικές πτυχές.
Σε αναζήτηση οξυγόνου
Αν και το τελευταίο όργανο δεν θα κατασκευαστεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030, ο Snellen ανυπομονεί πολύ για τις μετρήσεις του. «Με το EPICS, μπορούμε να δούμε το ανακλώμενο φως. Αντί να κοιτάμε έναν ή δύο κόσμους, μπορούμε να μελετήσουμε μια ολόκληρη ομάδα τέτοιων αντικειμένων. Έτσι, όχι μόνο ο εξωπλανήτης Proxima b, αλλά και πλανήτες που μοιάζουν με τη Γη γύρω από άλλα αστέρια. Το EPICS και το METIS είναι δύο όργανα που θα μας επιτρέψουν να παρατηρήσουμε εξωπλανήτες πολύ καλά». Με τις ευκρινείς εικόνες του EPICS, οι αστρονόμοι θα λάβουν επίσης περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πιθανή ζωή σε εξωπλανήτες. «Μπορούμε να ψάξουμε για οξυγόνο, για παράδειγμα. Αυτό είναι απίστευτα ενδιαφέρον γιατί το οξυγόνο είναι μια μεγάλη ένδειξη ότι υπάρχει ζωή».
JWST σε σύγκριση με το ELT
Σε αντίθεση με το JWST, το ELT λαμβάνει μετρήσεις από τη Γη. Με τη μεγάλη κατοπτρική επιφάνεια του ELT, μπορούμε να συλλάβουμε περισσότερο φως και επομένως να παρατηρήσουμε πιο αμυδρά αντικείμενα με πολύ μεγαλύτερη ευκρίνεια απ’ ότι με το JWST. Το κάτοπτρο του JWST έχει διάμετρο 6,5 μέτρα, ενώ το ELT είναι σχεδόν πέντε φορές μεγαλύτερο.
Αλλά το να παρατηρείς από τη Γη έχει και τα μειονεκτήματά του. Όταν κοιτάζουμε από το διάστημα, δεν ενοχλεί η ατμόσφαιρα της Γης. Μια ταραχώδης ατμόσφαιρα μερικές φορές καθιστά δύσκολο να δει κανείς ορισμένα αντικείμενα με μεγάλη ευκρίνεια. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα μέρη του φάσματος μπορούν να φαίνονται πολύ καλύτερα από το διάστημα. Και το JWST έχει μια τεράστια θερμική ασπίδα που διατηρεί το τηλεσκόπιο πολύ δροσερό. Αυτό δίνει πολύ λιγότερο θόρυβο σε σύγκριση με την παρατήρηση από το έδαφος που εκπέμπει θερμική ακτινοβολία.
Συνδυασμός δεδομένων από τηλεσκόπια
Σε περίπου πέντε χρόνια, το ELT θα είναι έτοιμο για τις πρώτες του παρατηρήσεις. «Το σημαντικό είναι ότι τότε θα έχουμε και τα δύο τηλεσκόπια στη διάθεσή μας, το JWST, το οποίο είναι καλύτερο σε ορισμένα πράγματα, μαζί με τις ανώτερες ιδιότητες του ELT. Στη συνέχεια μπορούμε να συνδυάσουμε τα δεδομένα από τα δύο αυτά τηλεσκόπια. Αυτό θα είναι φανταστικό! Θα μάθουμε τόσα πολλά για τα πρώτα αστέρια, τον σχηματισμό των γαλαξιών και το αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν. Προσωπικά, ανυπομονώ ιδιαίτερα να μάθω περισσότερα για το Proxima b. Αυτό είναι πολύ συναρπαστικό», είπε ο Snellen.
Περισσότερα εδώ
